Kunst & Cultuur Televisie: ‘Een programma over de jaren negentig’
Walter van der Kooi | 7 december 2020 | verschenen in nr. 50
Een merkwaardige, maar erg aardige reeks is Een programma over de jaren negentig. (Die schijnen terug te zijn.) Geestig is de vaste locatie van een Chinees-Indisch restaurant, bijna uitgestorven horecavorm. En wanneer zie je een interviewer die steevast in tuinbroek en wit T-shirt is gekleed? Marijn Frank. Wanneer überhaupt Henny Huisman, gewoonste aller showmasters, die ook nog eens uit de restaurantvriezer opduikt als de bibberende geest in Purcells King Arthur en hier de incidentele verteller is. Het is een mix van gesprekjes en archiefbeelden enerzijds en scènes die soms de sfeer van absurdistisch theater hebben. Anti-glamour die associaties met de wereld van Wim Schippers oproept (de ober onderbreekt conversaties, het dochtertje van Frank speelt met een konijn), maar epigonen zijn ze niet. Marijn is als interviewer zo gewoon als Henny ooit. Voor haar waren de nineties haar jeugd: vormende fase die de meeste herinneringen oplevert. Vooral dertigers en veertigers zullen veel herkennen. Als die kijken, want ik vrees dat het weerbarstige format dat niet bevordert. Bewuste keuze en ja, interessante tv trekt zelden massapubliek. Het is een terugblik zonder sentimentaliteit en vanuit eigentijds bewustzijn.
Neem aflevering 6, ‘het lichaam’. Eerst een tatoeëerder die ooit alleen dronken zeelui en hoeren als klant had. Zijn zoon groeide uit tot piercingspecialist. Dat verschijnsel kwam weer uit de sm-hoek, ook underground. En dan, in de jaren negentig, worden tattoo en piercing mainstream, dankzij rocksterren. We krijgen een cultuurhistorische verklaring: individualisering en dus behoefte onderscheidend te zijn. Waarbij opvalt hoe massale keus voor uniek zijn in zijn tegendeel verkeert. We zien een dikkige burgerman zijn hondje uitlaten op het Vinexhof. Heeft die echt tattoos op de biceps? Jawel. En hebben die buurvrouwen allemaal tattoos, ook op ondeugende plekken waarvan we een glimp opvangen? Alleen een echte sukkel heeft in Vinex een ongetekend lijf. Zeker, dit is geënsceneerd maar al die tattoos zijn echt. Een Chinese kalligraaf is verbijsterd over in haar ogen bizar gebruik van Chinese tekens. We zien de Italiaanse voetbalspits Vieri met karakters voor dwingen; constante; donder; mensen; stamnaam; acht; som. Ze vraagt: meneer, wat dacht u eigenlijk dat op uw arm stond? Ik lach voor de zoveelste keer.
Aflevering 7 gaat over Joegoslavië, Bosnië. Die oorlog zagen kinderen als Marijn in het Jeugdjournaal dankzij Gerri Eickhof, die wat onwillig terugkijkt terwijl hij een loempia wegwerkt. We zien zijn gezicht van toen geprojecteerd op een gebouw – de vormgeving is vaak verrassend. De ergste gruwel blijft buiten beeld, maar we herinneren ons die al te goed. Ontroerend, juist omdat ze zonder pathetiek vertellen, zijn leeftijdgenoten van Marijn, die als puber naar Nederland vluchtten. Ach, ze wilden naar de disco in Srebrenica, dansen en zoenen, en toen… Alle drie succesvolle Nederlandse vrouwen, maar ooit door de hel gegaan. Een van hen integreerde meteen: meezingen met Marco Borsato. ‘Alle dromen zijn bedrog’. Niet ‘alle’ corrigeert Marijn haar tekst. Ach, ik ben een beetje pessimistisch zegt de vrouw lachend. Ik lach ook, nadat ik een paar keer geslikt heb.
Marijn Frank, Henny Huisman (presentatie), Een programma over de jaren negentig, VPRO, donderdags, NPO3, 21.45 uur
Walter van der Kooi is tv-recensent van De Groene Amsterdammer. Hij beperkt zich niet louter tot drama.
